Nieuwsbrief januari 2023: Over nuttig ongemak, spaghettidreiging en stappen zetten

Maak het ons maar ongemakkelijk

Als je kijkt naar alle partijen die iets willen met de Waddenzee en de hoeveelheid regels en documenten die rond dit unieke natuurgebied worden geproduceerd, dan begrijp je waarom er wel eens gesproken wordt van spaghetti. Gemeenten, provincies, ministeries, belangenorganisaties, overlegorganen, bewoners, vissers, toeristen, beheerders… Ook wij als Provincie Groningen zijn onderdeel van deze mix. Maar het afgelopen jaar hebben we gezien hoe de Beheerautoriteit Waddenzee in haar rol is gegroeid en steeds meer helderheid creëert. Steeds beter weten ze duidelijk te maken wat de urgenties zijn in het beheer van dit unieke en kwetsbare Werelderfgoed.

Het jaar 2022 is wat dat betreft een keerpunt. Met een aangescherpte opdracht en een eenkoppige directie is het team van de Beheerautoriteit met nieuwe energie en focus aan de slag gegaan. Natuurlijk is dat deels nog een zoektocht geweest, maar Marre heeft als directeur echt stelling genomen. Dat kunnen wij alleen maar aanmoedigen. We zien een gedegen en bevlogen team dat scherpere formuleringen kiest en ons als opdrachtgevers heldere keuzes voorlegt, vaak inclusief budgettaire consequenties. De Beheerautoriteit is zakelijk én verbindend, dat is knap. Door ons bij de les te houden en te laten weten wat beheerders nodig hebben om hun werk te kunnen doen, bouwt de Beheerautoriteit letterlijk autoriteit op en slaagt zij er steeds beter in om de spaghettidreiging buiten de deur te houden.

Voor 2023 zeggen wij: maak het ons maar vaker ongemakkelijk. Ons circuit verzandt snel in mooie woorden en goede intenties, dus confronteer ons en houd ons scherp. Geef ons gevraagd en ongevraagd advies, stel prioriteiten en dwing concrete keuzes af. Bouw voort aan autoriteit op basis van jullie deskundigheid en goede voelsprieten voor wat er leeft in het netwerk. En trek je niet te veel aan van de publieke opinie of de goede luim van beleidsmakers en bestuurders zoals wij.

Samen stappen zetten

“Toen er werd aangekondigd dat er een Beheerautoriteit Waddenzee zou worden opgericht, kwam dat voor ons totaal onverwacht”, herinnert René Breukel zich. Hij is manager netwerkontwikkeling en -visie bij Rijkswaterstaat Noord-Nederland. “We voelden ons een beetje bedreigd. Rijkswaterstaat is al 225 jaar de beheerder van Rijkswateren en -wegen en ruim 95% van de Waddenzee valt onder ons beheer. We dachten eerlijk gezegd: ‘Laat ons gewoon ons werk doen’. De start was dus wat stroef, maar het mooie is dat er echt vertrouwen is ontstaan en dat we nu een weg hebben gevonden waar iedereen baat bij heeft.”

Katalysator

In 2022 heeft René de Beheerautoriteit vooral zien functioneren als een katalysator. “De Beheerautoriteit krijgt haar input van de beheerders, groot en klein. Door die signalen te bundelen en als spreekbuis van de beheerders op te treden, krijgen de opdrachtgevers een helder beeld van wat er dringend nodig is. De opdrachten die wij vervolgens van het ministerie krijgen, gaan vergezeld van een budget en dat maakt ons werk eenvoudiger. Omdat de Beheerautoriteit niet de uitvoering doet en dus ook geen begunstigde is van die gelden, zijn ze onafhankelijk. Als zij ergens voor pleiten, is dat puur in het belang van de Waddenzee en krijgt de natuur altijd voorrang. Die rol hebben ze in 2022 heel duidelijk genomen.”

De natuur moet er beter van worden

“Dat de Beheerautoriteit al snel het Beheerderscollectief bijeen heeft geroepen, was overigens een slimme zet. Als je bij elkaar wordt gezet kan je veel makkelijker even polsen: gaan we het samen oplossen of niet? Dan kan je snel stappen zetten die anders niet genomen worden of heel veel tijd kosten. In 2023 hopen we daar nog meer slagen mee te kunnen maken. Naast de Beheerautoriteit gaat ook het nieuwe Beleidskader Natuur Waddenzee ons daarbij helpen, omdat het daarmee eindelijk mogelijk wordt om te zeggen: ‘Die activiteit mag daar niet meer’. Essentieel, want goed beleid is mooi maar de natuur moet er beter van worden, daar gaat het om.”

Het begon spannend

“Als ik terugblik op 2022, dan zie ik een jaar waarin we als Beheerautoriteit echt van de grond zijn gekomen”, zegt Marre. “Het jaar begon spannend, nadat we eind 2021 hadden geconstateerd dat de toen geldende opdracht in praktijk eigenlijk niet werkbaar was. We hebben positie gekozen, klare taal gesproken, en onze opdrachtgevers begrepen wat we op tafel legden. Ze hebben ons de ruimte gegeven om op basis van onze ervaringen en inzichten zelf tot een aangescherpte opdracht te komen. Eén waar we vertrouwen in hebben en waarmee we slagvaardig kunnen optreden. Die aangescherpte opdracht bepaalt de koers die we nu varen.”

“De aanscherping van de opdracht leidde wel tot het verdwijnen van de functie van directeur Bestuur en daarmee tot het afscheid van mijn collega Christine Wijshake, met wie ik sinds de start van de Beheerautoriteit in maart 2020 aan het roer stond. Dat was wennen. Gelukkig heb ik aan die twee jaar van intens samenwerken – waarin we het belangrijke fundament voor de BAW hebben gelegd – een heel goede vriendschap overgehouden. En Christine is op 1 januari gestart als directeur van de Waddenvereniging. Ook werktechnisch komen we elkaar dus weer tegen. Daar zie ik naar uit.”

Grote prestatie

“Het Integraal Beheerplan, stap 1 in onze aanpak, is een ware monsterklus gebleken. De inventarisatie die we dit jaar uitvoerden om het huidige beheer in beeld te krijgen bleek – echt verbazen kan het niet - veel meer werk dan we hadden ingeschat. Het is een dynamisch document, dus het is nooit echt af, maar er ligt nu een eerste versie van het plan. Dat vind ik echt een van onze grootste prestaties van het afgelopen jaar. Deze versie geeft richting voor de toekomst. Een van de belangrijke inzichten is dat we het komend jaar in twee sporen gaan werken: a) het versterken van de samenhang en samenwerking in het huidige beheer en b) het ontwikkelen van kaders voor integraal Waddenzeebeheer. Er staat ons nog veel te doen.”

“Onze opdracht"  is drieledig. We brengen beheerders met elkaar in gesprek, zodat ze hun krachten kunnen bundelen en kennis laten stromen. Dat is één. We luisteren goed naar alle beheerders, zodat wij namens hen op de trommel kunnen slaan richting opdrachtgevers. Waar moet dringend iets aan gebeuren en wat is er nodig om dat mogelijk te maken? Kortom: goede input leveren voor beleid, dat is twee. En drie is dat we uitvoeringstoetsen doen. Als er concrete plannen zijn voor beleid, kunnen de opdrachtgevers ons vragen om bij de beheerders te achterhalen wat er nodig is om op dat beleid ook goed beheer te kunnen voeren.”

Vaart blijven maken

“De Waddenzee is een groot en kwetsbaar ecosysteem. Je zou natuurlijk het liefst alles tegelijk willen doen om dat te beschermen en te versterken, maar dat is volstrekt onmogelijk. Om te voorkomen dat er dan maar niets gebeurt, moeten beleidsmakers prioriteiten stellen. Om tot de juiste keuzes te komen is het heel belangrijk dat er goed geluisterd wordt naar de beheerders. Zij zijn degenen met ontzettend veel praktijkkennis over het gebied. Zij zien waar het misgaat en waar kansen liggen. Daarnaast moet duidelijk zijn wat de betrokken beheerders in praktijk aankunnen. Het heeft weinig zin als de mensen die de plannen moeten uitvoeren overvraagd worden. Dan moet er of extra mankracht bij, of er valt een project af. Daar ligt een belangrijke rol voor de Beheerautoriteit, wij zorgen ervoor dat de stem van de beheerders zo goed mogelijk gehoord wordt. Goede input maakt goed beleid mogelijk en goed beleid maakt goed beheer mogelijk. Het is een wisselwerking.”

“Ja, ik heb zin in dit nieuwe jaar, waarin we ons samen met opdrachtgevers en beheerders zullen blijven ontwikkelen. Mijn uitdaging voor 2023 is: vaart blijven maken zonder te overvragen. En dat kan, zeker als we de diversiteit binnen het Beheerderscollectief ten volle weten te benutten. Alle capaciteiten voor het beheer van de toekomst zijn aan boord.”

Complimenten

“Voor mij waren de mooiste momenten van 2022 toch wel de momenten waarop we complimenten kregen van het BCW en onze opdrachtgevers over wat we tot nu toe hebben opgeleverd. Tot het zover was, hebben we ons een paar keer best gefrustreerd gevoeld, maar langzamerhand wordt zichtbaar dat het Integraal Beheerplan echt hout snijdt en een hele goede springplank vormt. We hebben het afgelopen jaar niet alleen aan het Integraal Beheerplan gewerkt, maar ook meteen een aantal urgente zaken opgepakt. Doordat we de beheerders één stem geven, zien we dat opdrachtgevers daadwerkelijk de urgentie voelen om bestuurlijke keuzes te maken en op onderdelen geld bij elkaar te krijgen. Dat effect is nieuw. En er is samenwerking in beheer ontstaan, vertrouwen ook. Daar worden nu echt stappen gezet.”

Aan en uit

“Wat ik in 2023 anders zou willen doen, is mezelf wat minder serieus nemen. Soms even relativeren. Tegelijkertijd ga ik nog beter mijn best doen om opdrachtgevers en beheerders beter aan te haken op onze inzet, zodat ze weten wat er speelt en hun verantwoordelijkheid kunnen nemen als het erop aankomt. Zij hebben meer op hun bord liggen dan alleen de Waddenzee waardoor de Waddenzee bij hen - anders dan bij ons - niet steeds ‘top of mind’ is. Soms voelt het alsof we steeds opnieuw onderwerpen moeten uitleggen en updaten en daarmee kostbare tijd verliezen. Daar wil ik dit jaar meer rekening mee houden.”

Toegevoegde waarde

“Mijn favoriete moment uit 2022 heeft te maken met de rijshouten dammen op Texel, Ameland en Balgzand.” Maarten heeft het over dammen die gebouwd worden met staken en tenen en die kwelders beschermen tegen afslag bij laagwater. “De beheerders gaven duidelijk aan dat ze niet genoeg geld hadden om ze in stand te houden, terwijl ze wel graag meer wilden doen en ook blij zouden zijn met wat extra expertise. Wij hebben toen Natuurmonumenten, Landschap Noord-Holland, Staatsbosbeheer en Rijkswaterstaat bij elkaar gebracht. Rijkswaterstaat beheert de andere rijshouten dammen in het Waddengebied en was meteen bereid hier een rol in te nemen. Dat was een klein maar mooi voorbeeld van onze toegevoegde waarde: als wij niet hadden ingegrepen door ze met elkaar in gesprek te laten gaan, dan had dit nog jaren geduurd en was de samenwerking in deze vorm niet ontstaan.”

Communiceren en checken

“Wat ik in 2023 anders wil doen, is per project steeds heel expliciet maken waar we naartoe werken. Ik heb ervaren dat je er nooit vanuit kunt gaan dat je dezelfde verwachtingen, prioriteiten en definities hanteert. Mijn leermeester in deze? Het Integraal Beheerplan. We hebben verschillende versies gemaakt en op onverwachte momenten moeten bijsturen. Soms zat het in kleine dingen, die voor een opdrachtgever heel belangrijk bleken te zijn. Ik ga nu dus zo helder mogelijk communiceren: dit is ons doel, dit is de taakverdeling, dit gaan we opleveren. En af en toe even checken of we er nog hetzelfde over denken!”

Succesformule

“Wat ik het meest bijzondere vind aan de Beheerautoriteit is ook meteen het mooiste aan 2022: met een klein team hebben we heel veel voor elkaar gebokst. Ik hoorde laatst een beheerder tegen Marre zeggen: ‘Wat heb je een mooi team gecreëerd!’. Dat vind ik een groot compliment. Ik denk dat de succesformule is dat we min of meer de cultuur hebben van een familiebedrijf. We zien elkaars talenten, hebben daar veel respect voor, waarderen ieders oordeel en bijdrage.  Er is geen roddel en achterklap en een grote mate van gelijkwaardigheid. Maar we durven elkaar er wel op aan te spreken als er iets niet goed gaat. Daardoor kunnen we samen veel bereiken.”

Core business

“Wat ik het afgelopen jaar geleerd heb, is dat we ons ervan bewust moeten zijn dat de Waddenzee voor ons core business is. We zijn fulltime met dit gebied bezig, waardoor je al snel denkt: ‘Dit is toch voor iedereen belangrijk?’ Maar de mensen met wie we samenwerken, opdrachtgevers en beheerders, hebben ook andere verantwoordelijkheden of houden zich slechts met een deel bezig. Daarom hebben we nu met de ministeries een jaarplanning gemaakt, zodat we weten op welke momenten we op welke thema’s in kunnen haken. Door de beheerders op tijd te laten weten wat we van ze nodig hebben, kun we de opdrachtgevers de juiste input leveren voor goede besluitvorming. In 2023 worden we dus nog effectiever, dat is het plan.”

Warm hart

“Er waren veel mooie momenten in 2022,” vindt Sjon, “maar een van de leukste dingen was de Klokhuisdag. In de Van Nellefabriek in Rotterdam had het informatieve kinderprogramma Klokhuis een dag georganiseerd die helemaal in het teken stond van Werelderfgoed. Werelderfgoed de Waddenzee had daar natuurlijk ook een plek. Er was van alles te doen, we hadden vegetarische waddenhapjes zoals Waddenkaas, vegan oesters en zeekraal. Er was een acteur die zong en vertelde over avonturen op de Waddenzee, je kon een trekvogelspeurtocht doen, knutselen, noem maar op. Een prachtige manier om een nieuwe generatie enthousiast te maken voor dit unieke gebied. Ontzettend mooi om dit samen te kunnen doen met de provincie Friesland vanuit Het PROWAD Link project, de Waddenvereniging, Staal Catering en natuurlijk de enthousiaste Marre en Marieke, die de hele dag in touw waren. Het verbindt ons allemaal, dat warme hart voor de Waddenzee.” 

Tijd voor inhoud

“Wat ik het afgelopen jaar geleerd heb, is dat ik de juiste balans moet vinden tussen praten over de inhoud en inhoud creëren. Ik vind het ontzettend leuk om mensen te woord te staan, te informeren, mee te krijgen richting een gezonde toekomst voor de Waddenzee. Zeker na corona merk ik dat veel mensen nog sterker de behoefte hebben om elkaar weer live te ontmoeten. Maar soms laat ik me verleiden tot te veel afspraken, terwijl de pure inhoud ook aandacht nodig heeft. Soms moet ik gewoon even rustig nadenken en dingen opschrijven. Daar wil ik in 2023 weer wat meer tijd voor vrijhouden.”

Deze stormparaplu had je natuurlijk altijd al willen hebben, zo’n stoere van de Beheerautoriteit! Grijp dan nu je kans en doe mee aan onze prijsvraag. De jury bestaat uit onze teamleden en dat zijn fijne, geïnteresseerde mensen die iedere inzending met welwillendheid in overweging nemen. Schroom dus niet en beantwoord de volgende vraag: wat was jouw mooiste Waddenzeemoment van 2022?

De spelregels

Hoe jong of oud je ook bent, voel je vrij om mee te doen! Ook als je deze nieuwsbrief niet rechtstreeks van de Beheerautoriteit hebt gekregen. Er zijn geen beperkingen aan de vorm van je inzending. Het kan een tekst zijn, een filmpje, een foto, een tekening of iets anders. Wel is er een uiterste inzenddatum: woensdag 1 februari 2023 moeten alle inzendingen bij ons binnen zijn.

Beheerautoriteit Waddenzee

t.a.v. de Waddenjury

Ruiterskwartier 121a

8911 BS Leeuwarden

info@behautwad.nl

Op grond van de Wet Hergebruik van Overheidsinformatie mag iedereen de informatie uit deze nieuwsbrief hergebruiken, met uitzondering van foto’s en content van derden. Wil je toch zulke informatie of een foto plaatsen? Neem dan contact met ons op.

www.beheerautoriteitwaddenzee.nl
info@behautwad.nl

Wil je geen nieuwsbrieven meer van ons krijgen? Dat vinden we natuurlijk jammer, maar het kan door op Afmelden te klikken.

De Waddenzee is het grootste aaneengesloten natuurgebied van West-Europa en het grootste getijdengebied ter wereld. Ook in Nederland zijn veel organisaties voor dit unieke gebied actief in het beheer van water en natuur, inclusief de visstand. Deze beheerders hebben een schat aan kennis en ervaring. Als Beheerautoriteit Waddenzee hebben we de opdracht om hun krachten te bundelen, zodat ze effectief kunnen samenwerken. Alleen met een holistische benadering krijgt de Waddenzee de kans om te herstellen en kan de natuurkwaliteit verbeteren.