Nieuwsbrief mei 2023: Waddenhelden

Zicht op overzicht

Werken in en voor het Waddengebied is fantastisch. Het gevoel dat Martijn Iping verderop in deze nieuwsbrief beschrijft, herken ik volledig: iedereen die zich inzet voor een rijke en robuuste Waddenzee wordt gedreven door dezelfde passie. Dat verbindt en het geeft je energie. Zelfs als werken in en voor het Waddengebied bij vlagen ook frustrerend is. Bijvoorbeeld als je een goed voorstel hebt voor de verbetering van beheer, maar lang moet wachten voordat er goedkeuring en geld is en je echt aan de slag kunt. Of als je de krachten van uitstekende beheerders wilt bundelen, maar oud zeer even de kop opsteekt en ieder zijn eigen domein afbakent. Die dingen gebeuren, maar ze houden ons niet tegen. Sterker nog, ze maken duidelijk waarom het zo belangrijk is dat de Beheerautoriteit Waddenzee er is.

Een essentieel deel van onze toegevoegde waarde ligt in het Integraal Beheerplan (IBP). Het IBP is een dynamisch document dat we steeds actueel houden. Het ligt ten grondslag aan alles wat we doen. De kracht van dit stuk is dat het duidelijk maakt wat de concrete actiepunten zijn om voor de Waddenzee tot daadwerkelijk integraal natuur- en waterbeheer te komen. Om een eind te maken aan versnippering, juist door de unieke kennis en ervaring van iedere beheerder ten volle te benutten. En door een stip op de horizon te zetten voor integraal beheer.

Zo’n holistische benadering vraagt om een lange adem en om vertrouwen. Die lange adem is er en het vertrouwen groeit, zeker omdat we steeds vaker horen en zien dat beheerders elkaar verrijken zodra we met elkaar in gesprek gaan. Omdat we steeds vaker merken dat beleidsmakers luisteren naar signalen die we overbrengen uit het veld. En steeds vaker tot betere systemische inzichten en concrete actiepunten komen.

Ik ben ontzettend benieuwd naar het nieuwe streefbeeld waarover Sonja van der Graaf, Wim Schoorlemmer en Paul Rutten in deze nieuwsbrief vertellen. Dat wordt een krachtige concrete ambitie die duidelijk maakt hoe een gezonde toekomst voor de Waddenzee als geheel eruitziet. En hoe we die toekomst dan mogelijk maken? Hou het IBP maar in de gaten.

Marre Walter

Directeur Beheerautoriteit Waddenzee

Laten we elkaar wat meer vertrouwen

Jan Willem Zwart voelde zich als kind al heel sterk verbonden met de natuur. “In de vakanties waren we op de Wadden, altijd buiten. Ik droomde ervan om boswachter te worden, maar het liep anders. Ik ben begonnen in de psychiatrie, daarna werkte ik in een jeugdgevangenis en vervolgens voor de Raad van de Kinderbescherming. Ik ben lang directeur van een botanische tuin annex re-integratiebedrijf geweest, daar kon ik mensenwerk en groen goed samenbrengen. Heel mooi werk, maar ik miste de connectie met de vrije natuur. En opeens zag ik een vacature coördinator beheer voor Natuurmonumenten op Schiermonnikoog en Griend. Ik had er niet echt het CV voor, maar mijn kracht ligt in mensenwerk en dat is waar het bij beheer ook om draait, dus ik heb die baan te pakken gekregen. En eindelijk was ik dan toch boswachter!” In die functie werd hij ook verliefd op de kleine begroeide zandplaat Griend. “Dat is zo’n bijzondere plek. Griend is alleen toegankelijk voor vogelwachters en als je daar te gast bent, ben je alleen met de getijden en de geluiden van de vogels. Heerlijk.”

Sinds 1 december 2022 is Jan Willem teamleider van de Waddenunit, onderdeel van het ministerie van LNV. “Volgens mij zit ik na al die omzwervingen hier het meest op mijn plek. De Waddenunit, daar werken de boswachters op zee. Zelf ben ik vooral verbindingsofficier tussen Den Haag en de Wadden en combineer ik beleid met leidinggeven. We zijn dagelijks met vier schepen te vinden op de Waddenzee en ik word niet meer zo geleefd door de waan van de dag, met een eindeloze reeks mailtje en telefoontjes. Er is nu tijd en focus om me echt in zaken te verdiepen, veel te lezen en met mensen in gesprek te gaan. Te kijken wat er nog wel kan, als natuur voorrang krijgt. Dat is ontzettend leuk en leerzaam. En voor de broodnodige actie ben ik ook landelijk strandingscoördinator voor walvisachtigen”, lacht hij.

Groot gebied met grote uitdagingen

In zijn nieuwe rol is Jan Willem lid van het Kernteam van de Beheerautoriteit Waddenzee. “Het Kernteam is een samenwerking namens alle beheerders. Dit is echt een groot gebied met grote uitdagingen, die we alleen samen het hoofd kunnen bieden, dat zie ik steeds scherper. Wat dat betreft zou ik trouwens willen dat de Beheerautoriteit een nog steviger positie zou krijgen op de Wadden. Ik vind dat zij in gezamenlijkheid aan het roer zouden moeten staan.”

“Het uitgangspunt is helder, daar zijn de beheerders het over eens: natuur staat centraal, we willen allemaal een rijke en robuuste Waddenzee. En toch merk ik regelmatig dat er onderling aardig wat oud zeer is, het wantrouwen zit soms diep. Dat is jammer, want het is niet nodig. Ik wil zoeken naar wat bindt en niet naar wat scheidt. Als ik bijvoorbeeld zie hoe Rijkswaterstaat, dat vaak het verwijt krijgt toch eigenlijk een asfaltboer te zijn, met veel verve het beheer en vrijwilligersbeleid heeft overgenomen van de zandplaat Richel, dan denk ik: petje af! Laten we elkaar vertrouwen, ervaringen delen en transparant zijn, dan wordt het makkelijker om ons gezamenlijke natuurdoel te bereiken. Binnenkort ga ik weer met wat mensen op stap, als je elkaar in de ogen hebt gekeken groeit het vertrouwen en dat verbindt!”

Samenwerken op inhoud

Martijn Iping is opgavemanager Wadden bij de Provincie Fryslân en dacht mee over de nieuwe governance voor het Waddengebied, waar de Beheerautoriteit deel van uitmaakt. Sinds kort is hij namens de provincie ook lid van het opdrachtgeversoverleg. “Er is bij de Provincie Fryslân een reorganisatie gaande en in afwachting van de definitieve structuur neem ik deze rol waar. Dat doe ik met veel plezier. Gelet op de rol van de Beheerautoriteit en de ontwikkeling die deze de afgelopen jaren heeft doorgemaakt, denk ik dat het goed is dat in dit gremium nu mensen zitting hebben die wel een zeker mandaat hebben, maar geen bestuurders pur sang zijn. Je moet dicht genoeg op de inhoud zitten, want bij de Beheerautoriteit Waddenzee gaat het echt om samenwerken op inhoud.”

“Voordat de Beheerautoriteit werd opgericht, was er wel het besef dat we naar een samenhangend beleid moesten, maar bij gebrek aan een bestuurlijke tafel was het lastig om tot besluiten te komen. De grote winst van de nieuwe governance is dat daarin heel veel inhoud samenkomt en het gesprek gestructureerd plaatsvindt. Daarin ligt de slagkracht en ik zie daar een positieve ontwikkeling in.”

Gedeelde drive

“Voor Fryslân is het Waddengebied ontzettend belangrijk”, vertelt Martijn. “We zijn de middelste provincie, vier van de vijf eilanden zijn Fries. De Waddenzee is een uniek gebied met een intrinsieke waarde. De Waddenzee bepaalt ook voor een groot deel de aantrekkingskracht van de Friese kust en de eilanden. Dat gebied wil je beschermen, op zo’n manier dat mensen er ook nog kunnen wonen en werken. Inmiddels ben ik zo’n vier jaar betrokken bij het Waddengebied. Ik krijg steeds meer overzicht van wat waar gebeurt, dat geeft een rijker beeld en het helpt enorm om kansen te signaleren en verbindingen te leggen.”

“De vijf opdrachtgevers van de Beheerautoriteit zijn de provincies Noord-Holland, Fryslân en Groningen, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Ieder van die vijf perspectieven is net weer anders. Je kunt allemaal de natuur centraal stellen, maar heel verschillend denken over wat dat precies betekent en hoe je het invult. Die verschillen moeten we bespreekbaar maken, zodat we samen een koers kunnen kiezen. En die gezamenlijke koers ligt er hoor. Een van de allerleukste dingen aan dit werk vind ik juist de gedeelde drive die mensen hebben. Wie ik ook spreek over het Waddengebied, iedereen heeft er een positief gevoel bij. Je werkt samen in en aan een prachtig gebied, dat geeft mij heel veel energie en daardoor doe ik dit werk met overtuiging en plezier.”

We zijn in gesprek met een dynamisch trio: Sonja van der Graaf (Programmatische Aanpak Grote Wateren van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland), Wim Schoorlemmer (ministerie van LNV) en Paul Rutten (Beheerautoriteit Waddenzee). Met hun verschillende achtergronden en invalshoeken vullen ze elkaar voortdurend aan. Wim waakt over het beleidsmatige aspect, Paul over beheer en Sonja over het uitvoeren van natuurherstelmaatregelen. “Ja, we werken wel goed samen”, geeft Paul toe. En dat is ook essentieel, want deze drie mensen zijn de drijvende kracht achter een ambitieus en veelomvattend streefbeeld voor het Waddengebied.

Beter en concreter

“Er bestaan al verschillende streefbeelden voor dit gebied”, steekt Sonja van wal, “maar die zoomen niet ver genoeg in en geven onvoldoende aanknopingspunten voor hoe je de doelen kunt bereiken.” “Klopt,” zegt Wim, “het moet concreter en hanteerbaarder. En het moet over natuur in brede zin gaan, inclusief duisternis, geluid en landschap.” “Maar voordat we dat streefbeeld kunnen neerzetten, moeten we eerst weten wat de stand van zaken nu is,” vult Paul aan, “een soort nulmeting.” Wim vervolgt: “De actuele staat van de Waddenzee en het streefbeeld moeten dezelfde indicatoren hebben, dezelfde meetpunten, zodat we ze naast elkaar kunnen leggen om scherp te krijgen welke kloof we moeten overbruggen. Er zijn meerdere staten opgemaakt, maar die zijn heel divers en beslaan nooit alle aspecten waar we naar moeten kijken.”

Hoe vang je een complex systeem als de Waddenzee in meetbare indicatoren? “Er zijn wel manieren om te kwantificeren”, geeft Sonja aan. “Je kunt bijvoorbeeld kijken welke typische plant- en diersoorten er in de Waddenzee thuishoren en wat voor leefgebieden zij nodig hebben. Daar kun je vervolgens naar handelen.” “En het gaat natuurlijk niet alleen om individuele soorten,” zegt Paul, “maar ook om abundance, de overdaad die kenmerkend is voor de Waddenzee. Die hoort vol te zitten met leven.”

Niet onderhandelen, wel informeren

“Het wordt nog een klus,” weet Sonja, “vooral omdat het streefbeeld ambitieus zal zijn. We gaan uit van de ecologie, van een systeem dat weer robuust en veerkrachtig moet worden. We gaan niet over dat ecologische streefbeeld onderhandelen; wel gaan we zorgvuldig kijken of en hoe we het kunnen realiseren.” “We weten op dit moment nog niet wat er precies uit zal komen,” vult Paul aan, “maar dat niet alles blijft zoals het nu is, is zeker. De recente evaluatie van Natura 2000 laat al zien: dingen moeten echt anders in dit gebied.” “Het wordt waarschijnlijk een kwestie van zoneren,” zegt Sonja, “niet alles zal meer overal mogen.” “We zetten zo helder mogelijk neer wat de natuur aankan en gaan dan met gebruikers in gesprek over hoe dat in te vullen is”, vat Wim samen. “Het streefbeeld zal een impuls geven aan de noodzakelijke verduurzaming van de Waddenzee.”

“Wij verzinnen dit natuurlijk niet met zijn drieën”, zegt Sonja. “We trekken hierin samen op: LNV en I&W met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, de Beheerautoriteit Waddenzee, Staatsbosbeheer, Rijkswaterstaat, de Waddenacademie en Wageningen Marine Research. We nemen verder alle partijen uit het Waddengebied mee in het proces, ook al zullen we met dingen komen waar niet iedereen blij mee zal zijn.” “Daar is een mooie term voor,” schiet Wim te binnen, “het is verrassingsvrij opereren. We informeren de betrokken partijen zo goed mogelijk, zodat ze niet voor verrassingen komen te staan. Maar over de draagkracht van de natuur wordt inderdaad niet onderhandeld.”

Op 30 maart 2023 was er een Beheerdersdag op Ameland. Mensen van Rijkswaterstaat Noord-Nederland, het ministerie van LNV, de drie provincies, It Fryske Gea, het Groninger Landschap, Landschap Noord-Holland, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer gingen samen op pad. Meer zien? Bekijk dan de aftermovie

Kijk eens wat een coole thermofles! Een halve liter warme of koude drank houdt hij uren voor je op temperatuur. En hij kan voor jou zijn, als je meedoet aan onze prijsvraag. De jury bestaat weer uit onze teamleden en dat zijn fijne, geïnteresseerde mensen die iedere inzending met welwillendheid in overweging nemen. Schroom dus niet en laat zien waarom jij eigenlijk echt niet zonder de Beheerautorithermos kan!

De spelregels

Hoe jong of oud je ook bent, voel je vrij om mee te doen. Ook als je deze nieuwsbrief niet rechtstreeks van de Beheerautoriteit hebt gekregen. Er zijn geen beperkingen aan de vorm van je inzending. Het kan een tekst zijn, een filmpje, een foto, een tekening of iets anders. Wel is er een uiterste inzenddatum: donderdag 1 juni 2023 moeten alle inzendingen bij ons binnen zijn.

Dit kan je doen door jouw foto te sturen naar info@behautwad.nl / t.a.v. de Waddenjury

Op grond van de Wet Hergebruik van Overheidsinformatie mag iedereen de informatie uit deze nieuwsbrief hergebruiken, met uitzondering van foto’s en content van derden. Wil je toch zulke informatie of een foto plaatsen? Neem dan contact met ons op.

www.beheerautoriteitwaddenzee.nl
info@behautwad.nl

Wil je geen nieuwsbrieven meer van ons krijgen? Dat vinden we natuurlijk jammer, maar het kan door op Afmelden  te klikken

Dit is onze drieledige opgave:

• Versterk de samenhang en samenwerking tussen beheerders, zowel op inhoud als organisatie;
• Draag vanuit beheer bij aan beleid en zorg ervoor dat waardevolle adviezen uit de beheerpraktijk worden gehoord;
• Signaleer en agendeer bij de opdrachtgevers de punten die nodig zijn om beheer te verbeteren.

De Waddenzee is het grootste aaneengesloten natuurgebied van West-Europa en het grootste getijdengebied ter wereld. Ook in Nederland zijn veel organisaties voor dit unieke gebied actief in het beheer van water en natuur, inclusief de visstand. Deze beheerders hebben een schat aan kennis en ervaring. Als Beheerautoriteit Waddenzee hebben we de opdracht om hun krachten te bundelen, zodat ze effectief kunnen samenwerken. Alleen met een holistische benadering krijgt de Waddenzee de kans om te herstellen en kan de natuurkwaliteit verbeteren.