Nieuwsbrief april 2024: Ambitieus samenwerken

In onze vorige nieuwsbrief beloofden we het al: in 2024 gaan we nog harder werken aan samenwerken. Samenwerken, omdat de Waddenzee het nodig heeft. In deze nieuwsbrief kom je dan ook veel samenwerkers tegen.

Tussentijdse Maatregelen

Zo hebben Mirjam Bakker en Maarten Nijenhuis samen een belangrijke rol bij de Tussentijdse Maatregelen. Ze vertellen waarom die zo essentieel zijn. Ik word er blij van als ik zie wat een prachtige projecten en verbeterslagen ze samen met anderen van de grond trekken. Soms letterlijk van de grond. Zoals de drone die binnenkort bij wijze van pilot de lucht in gaat om vogelkolonies te monitoren op verschijnselen van vogelgriep. Fantastisch dat de financiering daarvoor rond is.

Spoor 2

Een ander samenwerkend duo dat in deze nieuwsbrief aan het woord komt: Dagmar Heidinga en Paul Rutten. Naast de dringende zaken die we met Tussentijdse Maatregelen nu al bij de kop kunnen pakken, is er ook een massa werk te verzetten om te komen tot effectief en werelderfgoedwaardig beheer in de toekomst. Werelderfgoedwaardig, dat reikt verder dan Natura 2000. Hierin weerklinken grote ambities. De contouren worden zichtbaar: een holistische kijk op het Waddengebied als compleet systeem, waarin het beheer van natuur en water in optimale samenhang en samenwerking plaatsvindt. Dagmar en Paul vertellen hoe ze, in samenspraak met alle beheerders en een handvol collega’s, daar de basis voor leggen met Spoor 2.

Beheerdersdag

Over beheerders gesproken, ze waren bijna allemaal vertegenwoordigd op de meest recente beheerdersdag op Terschelling. Geweldig om zoveel Waddenprofessionals bij elkaar te zien, wat een goede energie leverde dat op. Benieuwd hoe de dag eruitzag? Henri Geerards van Rijkswaterstaat Noord-Nederland maakte een aftermovie, de link vind je verderop in deze nieuwsbrief.

Ambities

Ik had het al even over ambities. Zelf heb ik er ook een paar, ingegeven door de evaluatie van de Beheerautoriteit. Bijvoorbeeld om beheer en beleid dichter bij elkaar te brengen, met daadkrachtiger opdrachtgever- en opdrachtnemerschap. Dat moeten we echt beter invullen met elkaar, zeker nu we steeds dichter op de concrete inhoud komen. Als Beheerautoriteit gaan we steviger optreden in onze signalerende functie richting beleidsmakers, om duidelijk te maken waar de beheerpraktijk behoefte aan heeft, welke keuzes er te maken zijn en wat de bijbehorende consequenties zijn. Omgekeerd wil ik beheerders meer meenemen in wat er speelt op beleidsniveau. Welke afwegingen er worden gemaakt, wat er in de pijplijn zit. Die samenhang en samenwerking is essentieel, want zonder integraal beleid is er geen integraal beheer.

Heel graag wil ik opdrachtgevers en beheerders met enige regelmaat letterlijk bij elkaar aan tafel brengen, zodat beleid en beheer elkaar in een veel eerder stadium kunnen raken en daardoor versterken. De Beheerautoriteit Waddenzee inzetten als regisseur van daadkracht, dat is mijn ambitie voor dit jaar.

Marre Walter

Directeur Beheerautoriteit Waddenzee

In 2016 werd het eerste Natura 2000-beheerplan Waddenzee van kracht. In principe voor zes jaar, maar in 2022 is het eerste plan voor maximaal zes jaar verlengd. Er wordt hard gewerkt aan een nieuw beheerplan dat met ingang van 2028 effectief zal zijn. De basis daarvoor wordt onder andere gelegd in Spoor 2, waar je elders in deze nieuwsbrief meer over leest. Maar wat doen we in de tussentijd met een verlengd Natura 2000-beheerplan Waddenzee uit 2016, terwijl we inmiddels heel veel nieuws geprobeerd en geleerd hebben? Worden er dan geen belangrijke natuurkansen gemist?

“Het beheerplan is officieel verlengd, maar in afwachting van het nieuwe plan gaan we natuurlijk niet op onze handen zitten terwijl sommige ingrepen nu al hard nodig zijn”, zegt Mirjam Bakker. Ze is coördinator uitvoering Natura 2000 Waddenzee bij Rijkswaterstaat Noord-Nederland. “Daarvoor zijn de Tussentijdse Maatregelen in het leven geroepen, zodat we kansen kunnen grijpen en urgente zaken versneld op kunnen pakken, om verslechtering te voorkomen.”

Ogenschijnlijk overzichtelijk

“Met de Tussentijdse Maatregelen passen we meteen toe wat we uit verschillende onderzoeken en evaluaties hebben geleerd”, vertelt Maarten Nijenhuis, adviseur bij de Beheerautoriteit Waddenzee. Samen met Mirjam coördineert hij de Tussentijdse Maatregelen. “Dat kan ook niet anders, als we de gestelde natuurdoelen willen halen.”

In twee sessies haalden alle betrokken beheerders samen het net op. Ze namen de aanbevelingen door die uit de evaluatie van het eerste N2000 beheerplan kwamen. “Dat leverde een set maatregelen op die behoorlijk dekkend is,” zegt Maarten, “en ogenschijnlijk overzichtelijk.” Ogenschijnlijk? “Ja, op papier zijn de noodzaak, de samenhang en de aanpak helder. Maar het Waddengebied blijft een heel groot en complex natuurgebied. Niet alleen door de enorme diversiteit van het gebied zelf, met al zijn habitats die je in samenhang wilt bekijken, maar ook doordat er zoveel belanghebbenden en beheerders bij betrokken zijn. En die hebben natuurlijk allemaal hun eigen perspectief.”

Maak het breed en er gebeurt geen…

“Zodra er mensen in actie moeten komen om daadwerkelijk verantwoordelijkheid te nemen en tijd en geld vrij te maken, dan gaat het allemaal niet vanzelf. Er zijn nog steeds heel wat kopjes koffie voor nodig om het allemaal voor elkaar te krijgen”, lacht Mirjam. “Toch merk ik wel dat het begrip Tussentijdse Maatregelen steeds meer begint te leven. We zijn ook voortdurend aan het rondbazuinen dat dit loopt en dat het belangrijk is. Dat begint effect te sorteren.”

Er zijn elf Tussentijdse Maatregelen, die vaak uiteenvallen in verschillende beheerprojecten. Het gaat dan om onderwerpen als recreatieve verstoring, hoogwatervluchtplaatsen, vismonitoring en predatiebeheer. “Ik ben heel blij dat ik dit samen met Mirjam kan doen,” zegt Maarten, “zij verstaat de kunst om alles zo concreet mogelijk te maken. Mirjam, je kwam laatst met een toepasselijk citaat: ‘Maak het breed en er gebeurt geen...’ Die persoon had het mooier kunnen zeggen, maar het klopt wel. Juist in zo’n complexe setting is het heel belangrijk om dingen zo overzichtelijk mogelijk te houden. Haalbare doelen te stellen.”

Focus op haalbaarheid

“Zeker, en het fijne is dat deze Tussentijdse Maatregelen daar heel geschikt voor zijn. We leggen de focus op maatregelen die we voor 2028 kunnen realiseren. We hebben geselecteerd op haalbaarheid binnen dat tijdspad. Je zult hier dus ook geen grote langetermijnthema’s tegenkomen als bodemberoering, die zijn niet geschikt om even met een tussentijdse maatregel aan te pakken. Maar rasters plaatsen in broedgebieden, zodat de vos geen vogelnesten leeg kan roven? Dat kan. Of het tegengaan van recreatie op hoogwatervluchtplaatsen? Lukt ook. Alles bij elkaar kunnen we heel veel doen om de natuur voorrang te geven en het Waddengebied robuuster te maken. Dat maakt de Tussentijdse Maatregelen heel krachtig.”

Maarten en Mirjam willen graag twee namen noemen. “Wij zitten hier nu te praten, maar Denise Roffel en Marleen Wilschut, beiden van Rijkswaterstaat Noord-Nederland, hebben hiervoor ook heel veel werk verzet.” Ere wie ere toekomt. “Waar wij nu vooral mee bezig zijn is per maatregel kijken bij wie we die het beste onder kunnen brengen. Elke maatregel krijgt dan een beheerder die de kar moet trekken. Soms bepaalt de locatie welke partij daar het meest mee kan. Soms is het meer de inhoud van het werk die de doorslag geeft. Vaak is er ook een overlap in verantwoordelijkheden en kijken we wat de beste verdeling is. Dat is nog best een ingewikkelde stap, maar wel een belangrijke. De Tussentijdse Maatregelen moeten breed en met overtuiging gedragen worden.”

Als we Paul Rutten van de Beheerautoriteit Waddenzee vragen wat Spoor 2 nu eigenlijk is, steekt hij van wal: “Het korte antwoord is: Spoor 2 legt nu de basis voor effectief beheer in de toekomst. Toen we van start gingen, hebben we met alle betrokken partijen gesproken. Daar kwamen in grote lijnen twee belangrijke standpunten uit. Het ene was: er valt ontzettend veel te winnen door bepaalde dringende zaken nu meteen aan te pakken.” Zie de Tussentijdse Maatregelen waar Mirjam Bakker en Maarten Nijenhuis elders in deze nieuwsbrief over vertellen. “Het andere standpunt was: om straks effectief te kunnen beheren, moeten we de grote natuurambities vertalen in concrete richtlijnen voor beheer. Daarvoor is Spoor 2 in het leven geroepen.”

Ecologisch streefbeeld

Dagmar Heidinga vult aan: “Het ecologisch streefbeeld, in feite een systeemanalyse van de Waddenzee, ligt er bijna. We weten dus welke richting we op willen. Daar komt bij dat dit gebied is aangewezen als Unesco Werelderfgoed. Dat stelt eisen aan het beheer dat ons dichter bij het streefbeeld moet brengen. Maar hoe ziet werelderfgoedwaardig beheer er eigenlijk uit en hoe zorg je dat het breed gedragen wordt?” Om die noot te kraken, is Spoor 2 ondergebracht bij een consortium van drie deskundige partijen: Wing, Altenburg & Wymenga en Witteveen+Bos.

“Wing is er in dit geval vooral voor het procesmanagement, zij zijn de trekker van het project”, legt Dagmar uit. “Altenburg & Wymenga, waar ik werk, verzorgt de ecologische inhoud en Witteveen+Bos bewaakt de kwaliteit in de rol van reviewer.” Paul vult aan: “Het mooie is dat Altenburg & Wymenga en Witteveen+Bos eerder al samen de evaluatie hebben gedaan van het Natura 2000-beheerplan Waddenzee. Ik ben heel blij dat zij ook uit de aanbesteding voor Spoor 2 zijn gekomen, omdat ik merk dat dit goed is voor de samenhang en continuïteit.”

Knelpunten en oplossingen

“Het consortium brengt in nauw overleg met de beheerders in kaart wat de knelpunten en wat mogelijke oplossingen zijn”, zegt Dagmar. “De beheerambities die we op basis daarvan hebben geformuleerd, liggen op dit moment bij het Beheerderscollectief Waddenzee. Het is belangrijk dat ze breed gedragen worden, want de beheerders zijn degenen die het waar moeten gaan maken.”

Paul ziet nog wel een paar uitdagingen: “Op heel veel punten zitten de beheerders op één lijn. Maar op onderdelen zullen er dilemma’s zijn die we voor moeten leggen aan de opdrachtgevers, de drie waddenprovincies en twee ministeries. Zij moeten daar keuzes in gaan maken, dat is onvermijdelijk. De evaluatie van het Natura 2000-beheerplan Waddenzee, maar ook het onderzoek van de Waddenacademie naar internationale verdragen laat opnieuw duidelijk zien dat Nederland netjes overal voor heeft getekend, maar de bijbehorende maatregelen niet altijd genomen lijkt te hebben. Ondertussen wordt de situatie natuurlijk alleen maar urgenter. Soms gaan ecologie en economie heel mooi hand in hand, soms botst het en zullen de maatregelen pijn doen.”

Commitment

Voor Spoor 2 moet het consortium rekening houden met een flinke hoeveelheid regels en richtlijnen. Dagmar licht toe: “Er wordt gewerkt aan het nieuwe Natura 2000-beheerplan Waddenzee, dat is waarschijnlijk in 2028 effectief maar de evaluatie van het eerste en nu verlengde beheerplan ligt er al. Daar halen we veel input uit. Daarnaast moeten we rekening houden met nieuwe projecten die zijn opgestart, zoals bijvoorbeeld het Kweldertotaalbeeld met bijbehorende richtlijnen voor beheer, maar ook met bestaand beleid zoals de Kaderrichtlijn Water en de universele waarden die Unesco verbindt aan het Werelderfgoedgebied. We kijken voortdurend of we alles hebben meegenomen, elkaar niet in de weg zitten en de juiste dingen doen.”

“We realiseren ons dat we nu en in de komende maanden best veel vragen van de beheerders om samen de basis te kunnen leggen voor effectief beheer”, zegt Paul tot slot. “We zijn ontzettend blij met hun commitment, want daardoor kunnen we echt impact gaan maken.”

Op pad op het Wad

Soms moet je er een dagje samen op uit. Neus in de wind, blik op de horizon. Of een blik op elkaar. Op 14 maart was het zover voor de natuurbeheerders van het Waddengebied. Alle partijen waren vertegenwoordigd en met deze groep Waddenprofessionals maakte de Beheerautoriteit de oversteek naar Terschelling, waar Joeri Lamers van Staatsbosbeheer ze onder zijn hoede nam.

Op naar het Groene Strand en de Noordsvaarder, waar het onder andere ging over het project Waterpracht, strandrijden en kweldervorming. Op het strand vertelden Mirjam Bakker van Rijkswaterstaat en onze eigen Maarten Nijenhuis (die je elders in deze nieuwsbrief terugziet) over de kwelderwerkgroep en hoe we daarin samen optrekken.  

Halverwege de dag was het tijd voor een werklunch. Egge Jan de Jonge van Defensie gaf een toelichting op het rapport ‘Ruimte voor Defensie’, waarna de beheerders in gesprek gingen over het ecologisch streefbeeld Waddenzee dat in het kader van de Programmatische Aanpak Grote Wateren wordt opgesteld.

Na de lunch bracht de strandbus het gezelschap naar de Boschplaat en  Cupido’s Polder. De bus maakte verschillende stops, zodat er ruimte was voor gesprekken over de Boschplaatvisie, afslag bij  Cupido’s Polder en een presentatie van Tjebbe Stelwagen over het project Waakvogels.

Henri Geerards van Rijkswaterstaat Noord-Nederland maakte een mooie aftermovie van deze Beheerdersdag. 

Volg deze link: Aftermovie beheerdersdag 14 maart 2024

Op grond van de Wet Hergebruik van Overheidsinformatie mag iedereen de informatie uit deze nieuwsbrief hergebruiken, met uitzondering van foto’s en content van derden. Wil je toch zulke informatie of een foto plaatsen? Neem dan contact met ons op.

www.beheerautoriteitwaddenzee.nl
info@behautwad.nl

Wil je geen nieuwsbrieven meer van ons krijgen? Dat vinden we natuurlijk jammer, maar het kan door op  AFMELDEN te klikken

• Versterk de samenhang en samenwerking tussen beheerders, zowel op inhoud als organisatie;
• Draag vanuit beheer bij aan beleid en zorg ervoor dat waardevolle adviezen uit de beheerpraktijk worden gehoord;
• Signaleer en agendeer bij de opdrachtgevers de punten die nodig zijn om beheer te verbeteren.

De Waddenzee is het grootste aaneengesloten natuurgebied van West-Europa en het grootste getijdengebied ter wereld. Ook in Nederland zijn veel organisaties voor dit unieke gebied actief in het beheer van water en natuur, inclusief de visstand. Deze beheerders hebben een schat aan kennis en ervaring. Als Beheerautoriteit Waddenzee hebben we de opdracht om hun krachten te bundelen, zodat ze effectief kunnen samenwerken. Alleen met een holistische benadering krijgt de Waddenzee de kans om te herstellen en kan de natuurkwaliteit verbeteren.